تولید در آمل، فروش در توکیو

آیا 100 سال پیش هم ما صادرات محصولات کشاورزی به اقصی‌نقاط جهان داشتیم؟ دکتر منوچهر کیا می‌گوید: بله داشتیم، در دوره صفویه بندر گامبرون، (بندرعباس امرورز) مرکز فروش صادرات کالاهای کشاورزی بود، یکی از مهمترین کالاهایی که از این بندر صادر می‌شد ابریشم بود، در دوران قاجاریه قاطرها و شترها بار را از واسطه‌هایی که کاربلد حمل بار با کشتی بودند می‌خریدند و به مقصدی که خود می‌دانستند می‌فرستادند. همه بار کشاورزان فله‌ای بود، حتی خرما را هم در گونی‌های حصیری و زعفران را در کیسه‌های متقال و در اوزان چشم‌اندازی (یعنی یک آدم خبره کیسه‌ها را سبک سنگین می‌کرد و قیمت‌ می‌زد) و مرکبات را جعبه‌ای (جعبه‌هایی که با تخته چوب ساخته می‌شد) به تاجر بوشهری می‌فروختند، در بندر ترکمن بیشتر دادوستد تهاتری بود، یعنی کالایی می‌دادند و در مقابلش کالایی می‌گرفتند. لنج‌هایی به مالکیت تاجران بوشهری بار را به کشورهای مختلف که اغلب نزدیک به ایران بودند حمل می‌کردند.
آقای امیرملک مختاری کارشناس فروش غرفه‌ای که ما در مقابلش ایستاده و صحبت می‌کردیم می‌گوید: ما امروز کودهایی برای کشاورزان تولید می‌‌کنیم که علاوه بر کشورهای همسایه مثل عراق به اسپانیا هم صادرات داریم. گواهینامه اروپایی هم داریم، چیزی حدود 90 درصد هزینه‌های جانبی کشاورزی را همین کودهای ما ترتیب می‌دهد.
دکتر کیا می‌گوید: در دوران پهلوی اول کشاورزی ایران با روستاییان که بسیار فقیر بودند فرصتی پیش آمد که ارتباط ما با کشورهای درجه یک بیش و بیش‌تر شد و روال صنعتی‌شدن، تأسیس کارخانه‌های گونی‌بافی، پارچه‌بافی و بسته‌بندی اولیه متداول شد و صادرات محصولات کشاورزی از حالت فله‌ای صرف و فروش چشم‌اندازی به وزن‌کشی رسید. در دهه 40 صنایع غذایی در ایران خیلی جدی پا گرفت و برندسازی برای حضور در بازارهای اروپایی تقویت شد، تا قبل از رونق گرفتن صنایع غذایی، بار کشاورزان ایرانی به اسم شهرها شهرت داشتند، مثل پرتقال شهسوار، لیموی شیراز، پسته دامغان، خرمای بم‌، پنیر لیقوان و خیارشور و زیتون در حلب‌های 18 کیلویی…
در اواسط دهه 30 ویتانا ظهور کرد و صنعت بیسکویت‌سازی مدرن رواج پیدا کرد، تبریز داداش‌زاده‌ها شکلات‌سازی را برای فروش در بازار کشورهای همسایه به ارمغان آوردند، در دهه 50 صنایع غذایی برندهایی جهانی ساختند، مثلاً مهرام را در همین زمان می‌شناسیم، صنعت کنسروسازی را شاداب خراسان به جامعه معرفی کرد، هلو و گلابی و سیب در قوطی‌های 200 گرمی رفتند، ولی انقلاب و مخصوصاً جنگ تمام برنامه‌های پیش نوشته شده صنایع غذایی را به‌دست‌انداز انداخت، اما خیلی زود مدیران هوشمند و خلاقی در این صنعت ظهور کردند که موفق شدند راه صادرات را که موقتاً بسته شده و کم رونق شده بود، باز کرده و شکوفا سازند.
می‌گویم: امروزه شرکت روماک گستر پارس ROMAK را که تخصصی فروزان در امر صادرات صنایع غذایی دارد حضور در بازارهای جهانی را برای کشاورزان و صنایع غذایی ایران امری ممکن ساخته است و متناسب با تولید حرکت می‌کند، ایران سالانه 120 میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی و بیش از 40 میلیون تُن انواع محصولات باغی را تولید می‌کند و در رتبه‌بندی جهانی کشاورزی همواره در رتبه‌های از 1 تا 10 را از آن خود کرده است، مجهزترین و بزرگ‌ترین مرکز لجستیک و پایانه صادرات کشور برای محصولات کشاورزی را با به‌کارگیری ابزار و تکنولوژی‌های نوین مطابق با آخرین استانداردهای جهانی به‌کار گرفته، حمل محصولات کشاورزی را از لنج‌ها و کشتی‌های عهد بوق به‌وسیله هواپیما و جت‌های پُرسرعت تغییر داده و حضور پررنگ را رقم زده است.
از سالن‌های 9 و 8 نمایشگاه بین‌المللی تهران و با عنوان توانایی‌های صادرات دیدن می‌کنیم.

3 زبان: فارسی، عربی و انگلیسی

اولین ویژگی این نمایشگاه بروشورهایی است که به 3 زبان فارسی، عربی و انگلیسی در اکثر غرفه‌ها توزیع می‌شود، ساعت 11 صبح که شد، می‌شود شاهد گفت‌وگو به عربی در این غرفه و به انگلیسی در ‌آن غرفه و فارسی در همه غرفه‌ها بود، اهمیت مذاکره را من در دکوراسیون برند مجتبی دیدم که بالکن عکس و پله‌های جوار آن نشان از هوشمندی و شناخت مدیران این برند به اهمیت مذاکره برای تجارت دانسته‌اند، شاید در نظر اول این هزینه سنگین غرفه‌سازی زائد به‌نظر برسد اما کارشناسان و متخصصان بازار تجارت می‌دانند که این بازسازی ساختمان و دفتر شرکت در ساختمان عظیم در نمایشگاهی که حداکثر 5 روز بیشتر فعال نخواهد بود چه دستاوردی خواهد داشت، هر طرف تجارتی جهانی وقتی در این غرفه از پله‌هایی چند به بالکن می‌رود و پشت میز مذاکره تجاری می‌نشیند از همان اول یک امنیت خاطری حس می‌کند که با چه شرکت معتبری طرف صحبت شده و ضمانت معاملات را به یقین باور دارد. مذاکره تجاری، نقش تأثیرگذاری در ارتقای تجارت دارد، مخصوصاً در زمینه کشاورزی و صنایع غذایی، این در صنعت نیاز مبرمی به نظم و مدیریت زمان دارند، هدر دادن زمان یعنی هدر دادن محصولاتی که زود فاسد می‌شود.

تولید آمل فروش ژاپن

توقف طولانی ما در مقابل غرفه «گلا» پس از خواندن سریع بروشور و سکوت عمیقی که دارم همکارم خانم خوش‌نثار را که از زاویه‌پردازی و عکاسی غرفه گلا فارغ کرده کنجکاو می‌کند، با لبخند معنی‌دار می‌گوید: استاد! بدجوری مجذوب این غرفه شده‌اید، چی کشف کردید؟ به من بگویید تا عکس بگیرم!
می‌گویم هوش ایرانی، ارزیابی مدبرانه‌ای که خانم بوته نصراله‌پور، معاونت کیفیت شرکت فرآورده‌های لبنی «گلا»ی‌ آمل از خود بروز داده، محصولات لبنی تولید شده در آمل را وارد بازار ژاپن کرده، ژاپنی‌ها به این راحتی در بازار خود را به‌ روی محصولات لبنی باز نمی‌کنند، آزمون‌های سخت بهداشتی و تضمین کیفیتی این کشور زبانزد دست‌اندرکاران صنایع غذایی است، خانم بوته نصراله‌پور به خبرگزاری ایسنا گفته است: «صادرات به ژاپن را در سال‌های قبل (سال 97) هدف‌گذاری می‌کردیم، نخست بازاریابی و شناخت نیازهای جامعه مصرف ژاپن و تطبیق آن با توانایی‌های تولیدی و پشتیبانی شرکت، شناخت و تطبیق سازمان گلا با ضوابط قانونی به‌ویژه ضوابط بهداشتی و کیفی سخت‌گیرانه کشور ژاپن که شاید زمان بدترین بخش فعالیت ما بود، هماهنگی بین وزارتخانه‌ها و سازمان‌‌های در کشور برای تنظیم پروتکل‌های بهداشتی و کیفیتی صادرات لبنیات ایران به ژاپن، ژاپن جزو بازارهای معتبر به‌ویژه در شاخص‌‌های بهداشتی و کیفی محصولات غذایی است، ورود به این بازار قطعاً به اعتبار صنعت غذا و به‌ویژه لبنیات کشور تأثیر مثبت خواهند گذاشت…»
ویتانای نوستالژیک از 1953 به غرفه «ویتانا» که می‌رسیم، حس نوستالژیک این برند مرا منقلب می‌کند ولی هنوز تحت تأثیر «گلا»ی آمل هستیم: خانم خوش‌نثار، چطور من و تو که گروه گزارش اقتصادسبز هستیم تا حالا از این برند غافل بوده‌ایم، (همکارم می‌گوید در گزارش‌های قبلی داشته‌ایم!) آمل البته شهرک صنعتی مهمی دارد و امپراطوری «کاله» شهرت جهانی دارد، هراز و دلوسه و ده‌ها برند دیگر در این شهر فعال و درخشان شده‌اند، اما صادرات «گلا» تا به‌امروز هیچ‌وقت در گزارش‌‌های ما نیامده …. با لبخند می‌گوید خُب حالا از ویتانا بگویید!
ویتانا را شاید بتوان اولین صادرکننده صنعتی بیسکویت مخصوصاً بیسکویت مادر دانست، که در همان دهه 40 آوازه کیفیت و بسته‌بندی جذاب بیسکویت‌هایش در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به گوش همه رسیده بود. جعبه‌های 100 گرمی آبی رنگ بیسکویت مادر را نوزداهایی تغذیه کرده‌اند که حالا پدربزرگ و مادربزرگ شده‌اند. تنوع تولید و بسته‌بندی امروزه و ویتانا جهان پسند شده است، اما در همان اواسط دهه 30 هم که این بسته‌های آبی رنگ و مربع مستطیل شکل عرضه شد طرفداران وفادار، فراوان پیدا کرد.
ویتانا را باید اولین برند صنایع غذایی ایران دانست که برای تبلیغات برنامه‌ریزی علمی داشت، مخصوصاً که آن را بخشی از تغذیه نوزادان و مکمل شیر مادر معرفی کرده بود، تنوع و طراحی بسته‌بندی محصولات ویتانا همواره جوان نشان می‌دهد. خوشبختانه این برند در جریان انقلاب و مصادره‌ها، لطمه ویرانگر ندیده و همچنان غذای مکمل شیرمادر ما شده است.

خلطه الفلافل Falafel mix

در گزارش شماره قبل به فلافل و غذاهای تُند پرداختیم، حالا در نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی به غرفه دلفان می‌رویم که پودر فلافل اختراع کرده است، نوشته‌ایم اختراع، این برند گواهی‌نامه ثبت اختراع را هم در بروشور (عکس) گذاشته است. پودر فلافل دلفان در نورآباد لرستان تولید می‌شود از توابع شهرستان دلفان، بروشور 3 زبانه‌اش نشان می‌دهد که نه تنها در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بلکه در بعضی از کشورهای انگلیسی زبان هم صادرات دارد. غرفه‌دار درباره تأثیری که این پودر در کیفیت به‌وجود آورده و سبب شد بازار صادراتی خوبی هم به‌دست آورد می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی پودر فلافل، بدون گلوتن است، غذاهای گیاهی، سالم و سرشار از پروتئین‌ها، فیبر و ویتامین‌ و ماندگاری بالایی در دمای محیط دارد. یک غذای نیمه آماده و فوری که فقط نیاز به افزودن آب دارد تا خمیر فلافل آماده سرخ کردن شود‌، گواهی‌نامه ثبت اختراع‌ها مربوط به فراوری نخود با قابلیت پخت سریع است.
در همین گشت‌زنی به غرفه محصولات گوشتی ایلگار می‌رسیم که محصولات گوشتی شترمرغ تولید می‌کند. گوشت شترمرغ چرخ‌کرده، گوشت شترمرع خورشتی، فیله شترمرغ، گردن شترمرع، ماهیچه شترمرغ، سنگدان شترمرغ، در بسته‌های یک کیلوگرمی با نوع بسته‌بندی سلفون دوخته شده، این برند کشتارگاه ویژه دارد. فراموش کردم بپرسم به کجاها صادر می‌شود، البته کشورهای همسایه بدون تردید…

بهبهان ارده هم دارد!

وقتی بسته‌بندی PET حلوا ارده با شیره خرما را در غرفه تکاب می‌بینم پاسخ پرسشی که در ذهن دارم بهبهان، بهبهان خوزستان هم می‌تواند با برند «تکاب» حلوا ارده تولید کند و این یک قلم جنس را که تاکنون فکر می‌کردم خاص یزدی‌ها و قمی‌هاست صنایع غذایی سارنگ بهبهان هم می‌تواند تولید کند. نوع بسته‌بندی‌هایش که در بازار ایران کمتر دیده‌ام نشانگر صادرات است:
به امارات، عمان، کویت، آسیای میانه (قزاقستان، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان حتی به اتحادیه اروپا (آلمان، هلند، لهستان، فنلاند، سوئد، اتریش، سوئیس و روسیه) مستقیم و کشور استرالیا به‌طور غیرمستقیم صادرات قرص و محکمی داریم.
یک نوع بسته‌بندی دیسی 7 کیلوگرمی می‌بینم که مغایر باور ما درباره بسته‌بندی‌های کوچک است.
مدیر غرفه می‌گوید این به‌خاطر سفارشی است که از بعضی‌ از کشورها می‌گیریم. دیس‌های 7 کیلوگرمی برای مشتریانی است که در کشور خود علاقه به بسته‌بندی سلیقه‌ای خاص مردم خود دارند.
درباره باور غلط ما که فکر می‌کردیم حلوا ارده خاص یزدی‌ها است، مدیر فروش غرفه می‌گوید:
کنجد مرغوب در منطقه ما تولید می‌شود، همجواری؛ با زمین‌های کشت کنجد داریم. در شرکت سارنگ، کنجد در گونی‌های پلاستیکی از سرزمین‌ها جمع‌آوری شده وارد می‌شود بلافاصله ضدعفونی شد تا از نظر آفات نباتی و غیره پاکسازی شوند، بعد بوجاری می‌شود برای درجه‌بندی و دستگاه‌های تولید ارده…

تولید بدون صادرات نداریم!

«مهندسین و مشاورین 49 پارس پاد» هم هواپیما دارد و هم کامیون و تریلرهای 16 چرخ. آقای مهندس می‌گوید: ما تولیدکننده نیستیم اما بدون حضور و همکاری ما هیچ تولیدکننده‌ای نمی‌تواند چرخ کارخانه‌اش را به حرکت درآورد، مشاوره می‌دهیم برای صادرات و از همه مهمتر خدمات لجستیک و حمل و نقل جهانی، هیچ تولیدکننده‌ای بی‌نیاز از صادرات نیست، (در کتاب «اقتصاد به زبان ساده» آمده، کسی که برنج می‌کارد خود مصرف‌کننده است، اما همه تولیدش را که نمی‌تواند مصرف کند، روستایی که در حیاط دراندشتی ده‌ها مرغ تخم‌گذار دارد، برای ساخت انواع غذاها، تخم‌مرغ لازم دارد. اما همه‌ی تلاش! مرغ‌های تخم‌گذارش را که نمی‌تواند خود مصرف کند، پس به بازار فروش نیاز دارد.) به شناخت بازار نیاز دارد، حوزه اصلی کسب و کارها، مشاوره پروژه انتقال و فن‌آوری، کنترل کیفیت، مشاوره سرمایه‌گذاری تجارت بین‌المللی به‌خصوص تجارت از چین و ایران و کشورهای همسایه است. در هنگ‌ کنگ دفتر داریم، در گرانژو دفتر داریم و در چنگ دائو دفتر داریم، در این دفاتر برای تولیدکننده کار می‌کنیم، در این دفاتر و از دفتر تهران به نیازهای بازار فروش شما پاسخ می‌دهیم. اضافه کنم در دبی، مسقط، سنگاپور هم دفتر داریم.
مشاوره می‌دهیم برای حمل و نقل تولیدات شما که کانتینر لازم است یا هواپیما، درست می‌گوید از دوران حمل محصولات کشاورزی و فرآوری محصولات آن با شتر و قاطر گذر کرده‌ایم.

ژیلداس، شیرینی لحظه‌هاس

همکارمان، همکار گروه گزارش اقتصادسبز، خانم دکتر ماه منظر الهام در غرفه «ژیلداس» خیلی هیجان زده می‌بینم. سخت مجذوب بسته‌بندی و تنوع محصولات Zhildas شده است. می‌گوید: این محصولات با این بسته‌بندی که در شهرستان «شبستر» جاده دیزج خلیل تولید می‌شود در تمام بازارهای مصرف کشورهای همسایه که هیچ، حتی در اروپا هم کسی دست رد به آن نمی‌زند.
«شوکو بیس» و «کرم کاکائو فندقی» و فندقی شیری، کیک عصرانه پرتقالی و کیک صبحانه وانیلی و… در یک گزارش پژوهشی به‌ نیم قرن پیش برگشتیم که صنایع غذایی صدف با برنامه مهندسی شده تبلیغاتی، اول نمک صادف و کمی بعد ادویه‌جات صدف را وارد بازار کرده بود، مدیران آن چشم‌انداز بازار صادراتی قوی جهانی داشتند، متأسفانه بعد از انقلاب این برند با برنامه‌ریزی دقیقی که برای صنایع غذایی ایران داشت از فعالیت باز ایستاد.
خانم خوش‌نثار می‌گوید: در آمریکا برند صدف در تولید انواع محصولات فعالیت چشمگیری دارد.
دکتر الهام می‌گوید: خیلی سعی کردم ارتباط صدف کالیفرنیا را با صدف تهران پیدا کنم اما موفق نشدم.
دکتر منوچهر کیا از راه می‌رسد به جمع ما می‌گوید: یکی از آرزوهای شاهرخ ظهیری این بود که صنایع غذایی ایران در بازارهای اروپایی رونمایی شود، او که عاشقانه در برند مهرام کار و تلاش داشت معتقد بود اول باید بازار داخلی را فتح کرد، تجربه این بازار لازم است.

سه شیره در لرستان

دکتر الهام می‌گوید: چند دقیقه پیش در غرفه طلوع که خانم الهام حسینی مدیرفروش با رفتاری احساسی از ما می‌خواست که قاشقی حلوا پشمکی میل کنیم، ذوق و ابتکار و خوش‌سلیقگی بروجردی‌ها ‌را تحسین کردم ارده شیره انگور، حلوا پشمکی مخصوص، شیره توت شیره انگور و بالاخره سه شیره، شیره خرما و سه شیره را با چنان مهارتی بسته‌‌بندی مدرن کرده‌اند که شک ندارم در بازار اروپا هم خوش می‌درخشد. در همین غرفه «طلوع»، «سوجوق گردویی» را در بسته‌های 350 گرمی و فله‌ای 5 کیلویی دیدم با شگفتی پرسیدم چرا فله‌ای؟ با لبخند گفت فله‌ای به آن صورتی که شما می‌گویید نیست، برای وزن بالا مشتریان مخصوص داریم. سفارشی است، آقای دشداشه پوش رو به خانم گفت: «دبس الغب» »«دبس التین» شاهد از غیب رسیده بود این سفارش خاص بعضی از کشورهای خلیج‌فارس است.
آقایی که «مهندس عمران» صدایش می‌کردند در جمع ما آمد و گفت: در فرانکفورت در بقالی «مش‌تقی» آقای «هانکه» همکار تجاری ما مجله اقتصادسبز را با کنجکاوی و تحسین ورق می‌زد و روی برند گلها و طراحی آن مکث کرده بود، گویا مش تقی اشتراک شما را خریده است!‌
گفتم: نه مجله را ژینوس امیری برادرزاده‌ام که مقیم فرانکفورت است برای او برده بود، هانکه از کلاس مجله خوشش آمده و با ورق زدن آن کنجکاوی‌های خودش را ارضا می‌کرد.
توی دلم گفتم: روحت شاد شاهرخ ظهیری که چقدر دوست داشتی« اقتصادسبز »کلاس بالای صنایع غذایی را به همه نشان بدهد!

تولید 450 تن زعفران

دکتر محسن احتشام رئیس اتاق بازرگانی بیرجند و مدیر تروند زعفران در مقاله‌ای که در کتاب صادرات صنعت غذا چاپ شده به نکات مهمی اشاره کرده است: ایران با دارا بودن 122 هزار هکتار سطح زیرکشت و توان تولید 450 تُن زعفران در سال، بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان است و با متوسط صادرات بالغ بر 270 تا 280 تُن در سال، مهمترین تولیدکننده و صادرکننده این طلای سرخ شده است.
در غرفه «پوپی پوپی» که به‌نظرم شادترین غرفه نمایشگاه صادرات بوده، متوجه می‌شوم که نه تنها در حوزه زعفران که از گذشته‌های دور سرآمد تولیدکنندگان جهان بوده‌ایم، یا پسته و زیره و زرشک و انواع شکلات‌ها و شیرینی‌جات مثل باقلوای یزد و… در تولید «نان» محصولات غذایی ویژه کودکان و نیز جوانان هم حرف‌های مهمی برای گفتن داریم، این تنوع شگفتی‌آور نمادی از ذوق و ابتکار مدیران صنایع غذایی است که علی‌رغم تمام مشکلات موجود که بخش مهمی از آن ناشی از تحریم‌های ظالمانه و نظارت ناشیانه بر این صنعت است، اگر با همان دست به فرمان «صدف» و «مهرام» و «ویتانا» و «داداش‌زاده‌های تبریز» و حاج خلیفه یزد و… حرکت تداوم‌داری داشتیم. در صنعتی که عمر مفیدش 70 – 60 سال بیش‌تر نیست، شکوفایی چشمگیرتری داشتیم.

کشاورز فقیر و سرگردان بود

در نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران، صنایع غذایی به حق به چشم آمده است. البته ما اگر می‌توانستیم چند شرکت و پخش و مهندسی بازار خارجی مثل ROMAK داشتیم وضع از آنچه که هست خیلی بیشتر رو به بهبود می‌رفت. فراموش نکنیم کشاورزی و کشاورزان ایران در زمان قاجاریه از نظر اقتصادی چه فقر دامنگیری داشت. در غرفه «جمانه» با پیرمرد جهاندیده‌ای آشنا شدیم که از تماشای شاخه‌های گندم و بیسکویت‌های تولیدی این برند لذت می‌برد، آقای حاج کریم به ما می‌گوید: گندم‌کاران و حتی برنج‌کاران همواره مشکل بزرگی داشتند و آن فروش بود، علت این‌که دهقانان سمبل فقر و نداری بودند، همین ضعف سروسامان دادن فروش بود، با هزار زحمت داس در کمر شاخه‌های گندم می‌زدیم، باد می‌دادیم، گونی می‌کردیم، با الاغ؛ یا روی شانه‌های خودمان محصول را از سرزمین به انبار خانه می‌آوردیم، اگر امروز وضع کشاورزان کشورمان بهتر و بهتر شده و آن فقیری و نداری سیاه دیگر به چشم نمی‌آید، یک علتش مشتری کارخانه‌دار است، هیچ کشاورزی دغدغه فروش ندارد. شیر ما، گندم ما، سردرختی‌های ما، حتی خیار و گوجه‌ها از سرزمین به‌کارخانه می‌رود، این فقط مربوط به حالای ما نیست که مردم دنیا می‌دانند محصولات کشاورزی ایران از لحاظ طعم و مزه و کیفیت سرآمد است، دیروز هم می‌دانستیم و می‌دانستند، ولی دیروز این مدیریت‌ها نبود.

EAC چیست؟
در غرفه MASTCERT با چند نکته مهم در امر صادرات صنایع غذایی آشنا می‌شویم. انطباق اوراسیا، نوعی تأیید اجباری انواع محصولات، افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان، اتحادیه اروپا استانداردهایی دارد، در کشورهای حاشیه‌ خلیج‌فارس هم می‌شود با یک استاندارد مشترک برای کشورهای مختلف جذب مشتری کرد و به توسعه بازارهای جدید پرداخت، آیا همه محصولات به استاندارد EAC احتیاج دارند؟ جواب این است:
امروزه، تمامی محصولاتی که در این اتحادیه گمرکی که به بازار عرضه می‌شوند تحت مقررات یکسانی برای تولید و آزمایش قرار می‌گیرند و سازگاری آنها با گواهی EAC تائید شده است.
در مقابل این غرفه با چند نفر از صادرکنندگان قدیمی مواد غذایی ایران آشنا می‌شویم، یکی از آنها که دل‌پردردی از ناشی‌گیری ایرانی‌ها به امر مهم صادرات دارد می‌گوید: روزگاری که انواع محصولات غذایی فله‌ای صادر می‌شد بدترین و تلخ‌ترین ماجرا، برگشتی بار بوده یک عادت بد قدیمی کشاورزان ما این بود که سربار با ته بار تفاوت داشت، چه در محصولات جعبه‌زنی یا کارتن‌زنی، چه محصولات گونی پُرکنی، کشاورزان ناآگاه‌ ما، روی جعبه جنس خوب می‌چیدند، ولی ردیف دوم و سوم و آخرش چیز دیگری بود، این محصولات وقتی برگشت می‌خورد ورشکستگی داشت، جنسی که برگشت بخورد، مثل اسکناسی است که آتش بگیرد.

طلای خندان خراسان
غرفه پرواز اصفهانی‌ها و غرفه نارین بروجردی‌ها، این NARIN ذوق و ابتکار درخشانی در تولید انواع لواشک‌های میوه بروز داده است، مجتمع صنایع غذایی «گیدر چابهار» با کنسرو ماهی تون در روغن گیاهی! سبزیجات را هم به شکل ماهرانه‌ای کنار ماهی قرار داده، مثل «توناتون شویدی» و یا گیدر با این توضیح به عربی «قطعه لحم تونا بالزیت البنانی» سارین یزدی‌ها، سورکیان که در طراحی بسته‌‌‌های زعفران از هنر مینیاتور ایرانی بهره برده، شرکت پسته فیض که درباره خودش گفته طلای خندان خراسان، زعفران، پسته، انجیر و… صنایع غذایی «تنگو» با برچسب Healthy Food فعال در بازارهای بین‌المللی و بالاخره KING KIMIA که خرمای بم را در بسته‌بندی دانه‌ای و به‌راستی شاهانه عرضه کرده، و پاندای میهن که تمام اشکال و طعم‌های بستنی که جلوی چشم‌ گذاشته که با تماشای آن قدرت انصراف نداری! با شعار از مزرعه تا سفره و مجتبی با این اسپل MOJTABA به حال خوش با نوشیدنی‌های مجتبی، Ina happy mood … سرانجام غرفه شرکت دانه طلایی بروجرد، فکر می‌کنید برای نمایشگاه چی آورده؟ که به روسیه، ازبکستان، قرقیزستان، ارمنستان، عراق و افغانستان صادرات دارد؟! تولیدکننده تخصصی خوراک آبزیان، حتی ماهیان خاویاری! #